In de 19de eeuw kwamen er enkele zware pandemieën voor. Besmettelijke ziekten trokken de wereld over en brachten duizenden mensen naar het graf. In steden was het drinkwater vaak een bron van besmetting. Met name voor cholerabesmetting. Een dodelijke kwaal als er geen maatregelen werden getroffen. Tegenwoordig vrij eenvoudig, zoals het toedienen van vocht en antibiotica. Maar dan moet je wel eerst weten dat het in het water zit én daarna ook schoon drinkwater hebben.
In 1855 werd in wetenschappelijke literatuur het verband tussen cholera en schoon drinkwater aangetoond. En daarna was het de taak van gemeentebesturen om voor schoon drinkwater te zorgen. De architect Willem Nicolaas Rose (1801-1877) was van 1832 – 1855 stadbouwmeester van Rotterdam. Eén van zijn eerste plannen was het saneren van de waterhuishouding. Het water in de singels en kanalen van de stad werd als drinkwater gebruikt. Maar de singels dienden ook als afvoer van vuil water en alles wat daarin kan worden weggespoeld. Er kwamen nieuwe singels en bredere. En ook plannen om het vuil uit het water af te vangen en de doorstroming te vergroten. Later kwam er een drinkwaterbederijf (1874) en ging men aan waterzuivering doen. In die tijd schepte men nog gewoon drinkwater met een emmertje uit de singels.
Dat levert dan ook weer mooie architectuur op. Hier de watertoren van Rotterdam (1873).
En dat brengt me dan weer bij die andere mevrouw op de foto met mijn moeder, Tante To. Die had met haar man een water en vuur winkel, een zogenaamde waterstokerij, ik meen in de eerdergenoemde Lambertusstraat, maar in ieder geval bij de Oostzeedijk. En daar moest mijn moeder dan om heet water. Want die winkels waren langzamerhand op het warme water overgegaan, nadat de koudwaterkraan in de huizen was gekomen. In mijn jeugd was dat grotendeels voorbij. Maar ik bezocht haar vaak met mijn moeder. Ze woonden toen in Zuid. Dichtbij de Rozenstraat. Vandaar vertrok het trammetje naar Oostvoorne. We namen dat om in Spijkenisse te komen, waar de oudste zuster van mijn moeder wijkverpleegkundige was.
Over die zuster van mijn moeder ook nog een enkel woord. Ze was nogal vooruitstrevend. In het jaar 1937 was ze al wijkverpleegster in Spijkenisse en Hekelingen. Ze reed daar rond op haar fiets zoals dat gebruikelijk was in die tijd. Kilometers van de één naar de ander. Maar in 1937 kocht ze een auto. Iedereen vroeg, Meid, waar doe je het van? De plaatselijke huisarts keek haar jaloers achterna. Maar zo was ze. Kordaat en ondernemend. Het gaat me hier niet om haar geschiedenis, maar ook hier om “het Vuilvishuisje”. Zij was één van de mensen die me geleerd hebben om te kijken. Toen het eerste jaar van mijn theologiestudie was aangebroken, kreeg ik van haar een boek. “Het Woord in Beeld. vijf eeuwen bijbel in het dagelijks leven.”, geschreven door C.W. Mönnich en Michel van der Plas. Hoe het Bijbelwoord op allerlei manier de vormgeving van dingen heeft beïnvloed. Ík heb er veel in zitten bladeren en kijken. In Brussel liep ik door de “Naam van Jezus straat”. Dat was wel heel duidelijk. Maar dat je dan ook “een Vuilvishuisje” kunt tegenkomen en daar dan ineens aan moet denken? Ja daar heeft tante Margaretha Plaisier (iedereen noemde haar Gré of Griet) ook aan bijgedragen. Kort na haar pensioen kreeg ze de Jan Campertprijs, o.a. voor haar inzet in de oorlog.
We keren terug naar Rotterdam. Daar staat immers ons huisje. En daar kwam aan het einde van de 19de eeuw verandering in de zuivering van het water dat door de stad stroomde en sinds die tijd uit de Maas werd gehaald en gezuiverd om als drinkwater te kunnen dienen. Het bleef overigens wel dweilen met de kraan open. Het kraanwater uit de Maas mocht dan wel “gezond” zijn, maar in de volksmond was het een smerig goedje. De chloorsmaak kon je van verre ruiken. Een oudere broer van vader woonde in Rotterdam-zuid. Hij werkte bij de RET, Met zijn vrouw kwam hij regelmatig in de Renault Dauphine naar Slikkerveer en keerde dan huiswaarts met gevulde jerrycans, vol lekker water uit de Donckse bronnen, in de kofferbak.
En dat Vuilvishuisje? Deed dat dan zijn werk niet? Het is een veelomvattend proces: water zuiveren. Wil water weer helder en schoon zijn, dan moet er heel wat water door de Rijn, om maar zo te zeggen. Allemaal langs het Vuilvishuisje!
Overigens: ‘De Nieuwe Maas die door Rotterdam stroomt heeft niets met de Maas te maken. Wél met de Rijn! De Nieuwe Maas komt namelijk voort uit de Lek en de Noord (ook wel Oude Merwede genoemd) die samenkomen bij Slikkerveer. En die komen op hun beurt weer voort uit de Nederrijn, het Nederlandse gedeelte van, jawel, de Rijn.’
Tegenwoordig, schreef ik al, staat het huisje ’s avonds in het licht. De bewoners van Hoppensteyn waarderen dat zeer, zo las ik. Ze vinden het fijn, om ook ’s avonds te kunnen zien hoe het vroeger was. Zouden zij het ook zien? Dat Vuilvishuisje? Ze wonen op de plek waar de Koninginnekerk stond. Machtig klonk daar het Evangelie: Want ook de Zoon des mensen is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen, en Zijn ziel te geven als losprijs voor velen. (Matt. 10: 45). De koningin staat er niet meer, maar de Koning is er nog.
En tot slot nog een sprekend beeld: In 1891 heeft men ten behoeve van de Veemarkt een gedeelte van de Crooswijksesingel, vanaf hier tot het Oostplein overkluisd (overdekt) en daarom werd hier het vuilvishuisje gebouwd om het vuil in het water weg te vangen. Men moest natuurlijk voorkomen dat het vuil zich in het overdekte gedeelte van de waterloop zou ophopen, want daar kon men heel moeilijk bijkomen. Als het water maar langs het Vuilvishuisje stroomt, dan stroomt het ook in de donkere diepten onder de stad. Totdat het uitmondt in de grote rivier.
Zondag preekte hier een dominee over het boekje Ruth. En boven zijn preek schreef hij de titel: “het gewone leven”. Toen kwam ik bij Vuilvishuisje.
Tot morgen.
Gehoorzaam leven 